Mentale staten en mentale dingen

Inhoudsopgave

Inleiding

Staten en dingen

Inleiding

Om een zuivere, gelukkige staat te kunnen bereiken wijst de Boeddha heel vaak op de onzuivere toestanden van de geest wat bezoedelingen zijn. Om uit een diepe mentale slaap te ontwaken (bujjhati) moest de Boeddha in zijn onderwijs deze mentale toestanden wel als een eerste gevaar (adinava) beklemtonen. Een kind ga je ook niet leren dat het waakzaam moet zijn in het verkeer nadat het door een auto is overreden. Je waarschuwt en wijst vooraf op het gevaar.

De mentale slaap is zoals bij de fysieke slaap. Als je fysiek slaapt, ben je daar niet bewust zijn. Een wekker kan je wekken. Wij — de Boeddha en zijn edele discipelen (ariyasavaka) — zeggen dat mensen in een diepe mentale slaap zijn. Voor zulke toestanden is er ook een 'wekker' en dat is de Boeddha omdat hij 'wekt' zoals elk goed leraar dat doet. Hij doet dit vanwege een diep mededogen (karuna). Dit wekken doet hij door die dingen te benadrukken die mensen in de mentale slaap houden. Dit betekent niet dat het allemaal kommer en kwel is binnen zijn Leer, zijn Dhamma. Want hij leert, wanneer de duisternis van onwetendheid verdreven wordt, het licht van wijsheid en geluk zal schijnen.

Deze pagina gaat vooral over de verschillende woorden die verwijzen naar mentale staten en mentale dingen die verschillende betekenissen hebben. Dat we ons hier richten op 'de negatieve kant' is louter om de verschillende betekenissen aan te kunnen duiden. In de toespraken zul je zien dat de Boeddha zeker wel ook de positieve kant benadrukt. Anders zou zijn boodschap geen enkele zin hebben.

Staten en dingen

De Boeddha hanteert soms een ietwat verschillende bewoording omdat hij soms naar algemene of naar specifieke staten of dingen van de geest verwijst. In de vertalingen probeer ik zo nauwkeurig mogelijk en zo goed mogelijk consistent te zijn. Een paar voorbeelden:

Een algemene verwijzing is bijvoorbeeld 'manasa papan' en betekent 'kwade intenties hebben'; 'kwade gedachten huisvesten'.

In de sutta's spreekt de Boeddha vaak van 'kwade (papaka) onheilzame (akusala) mentale staten (manasa)' zoals in M106.2. Bij elk woord heb ik de Pali term geplaatst zodat per woord de betekenis kan worden opgezocht. Manasa betekent in eerste instantie 'intentie' maar manasa is wat ruimer, vandaar ik het doorgaans vertaal naar 'mentale staten'.

Omdat het de intenties zijn die kamma bepalend zijn, wordt in Dhammapada vers 1 en vers 2 de nadruk op intenties gelegd. Daar wordt met het woord manasa gewezen op de inhoud of staten van de geest die specifiek de intenties behelzen.

Vaak verwijst de Boeddha naar algemene staten of dingen met de woorden 'kwade (papaka) onheilzame (akusala) dingen (dhamma)' zoals in A04-010, de rubriek Niet veilig voor slavernij, spreek hij over 'kwade onheilzame dingen'. Kijk bij dhamma voor welke betekenis dit woord kan hebben.

De Boeddha kan ook verwijzen naar kwade gedachten zoals 'kwade (papaka) onheilzame (akusala) gedachten (vitakka)'.

Zo zijn er meerde 'mentale staten', 'mentale dingen' waar de Boeddha naar kan verwijzen en daarom heb ik bij elk woord afzonderljik de Pali term geplaatst.