Een perfecte relatie in elk perspectief

Inhoudsopgave

Doordrenkt van gerechtigheid

Echte relatie met goede mensen

Echt zijn

Lakota

Extra aanbevelingen

Doordrenkt van gerechtigheid

Een relatie kan in verschillende perspectieve bestaan. Een liefdesrelatie, een relatie tussen vrienden, een relatie tussen ouders en kinderen, een relatie tussen werknemers, een relatie tussen een meditatie leraar en zijn leerling, etc.

In al deze relaties spelen een aantal dingen een essentiële rol die de relatie kan maken of breken. Het meest kenmerkende van een goede relatie, van verbondenheid, van ware vriendschap, is een ontwikkeld, zuiver hart. Een zuiver hart is doordrenkt van waarheid (sacca), van gerechtigheid (dhamma). Het zijn deze zaken die de essentiële kern van de boeddhistische Leer vormen.

Hoe beter Het hart ontwikkeld is, hoe meer gerechtigheid (dhamma) er is. Dan komt iemand in opstand omdat hij geen onrechtvaardigheid tolereert. Dhamma en onrechtvaardigheid gaan niet samen. Gerechtigheid betekent voor het goede gaan, voor dat wat heilzaam (kusala) is.

Echte relatie met goede mensen

Om te beginnen zijn het liefdevolle vriendelijkheid (metta) en mededogen (karuna) die de ruggengraat van het boeddhisme vormen. Dit is de basis voor de ontwikkeling van juist begrip (samma ditthi) dat nodig is om het hoogste doel te bereiken — Nibbana.

De primaire sleutel die het doel blokkeert is het 'ik' of kortgezegd: de gehechtheid aan het ego. Hierover heb ik al veel geschreven, kijk bij zelfoverwinning in het woordenboek.

Het is het ego dat voor verdeeldheid (viyatta) zorgt, afbreuk doet aan de relatie en daarom ook het (gezamenlijke en/of individuele) doel blokkeert. Maar als er een bereidheid is om dit ego te overwinnen, komt dit ten goede van de relatie en wordt daarmee ook de weg naar het doel geopend. Alle goede dingen vullen elkaar aan. Dit is niet alleen voordelig voor jezelf, maar ook voor je liefdesrelatie, de relatie tussen werknemers, de relatie tussen een meditatie leraar en zijn leerling, etc. Alles krijgt een betere wending.

Een goede relatie met goede mensen, goed gezelschap (sappurisa samseva) is de eerste voorwaarde (sotapattiyanga) voor het in de stroom treden (sotapatti). Er is altijd sprake van een positieve invloed van een relatie met goede mensen. Maar de allerbeste invloed is de relatie met wijze, edele mensen (ariya puggala). Dat is, zoals we zo meteen zullen zien, 'het hele heilige leven'. Dit is de allerbeste invloed. Edele mensen hebben een hart vol Dhamma. Als we vertrouwen (saddha) hebben in de Boeddha, is dit een perfecte relatie met hem en zijn Dhamma. Zelfs dieren voelen het goed aan wanneer iemand een vriendelijk, warm, goed hart heeft. Vriendschap, verbondenheid, is voor alle wezens helend.

In elke goede relatie is begrip essentieel, vandaar dat de ontwikkeling van Het hart een kernfactor is. Dit is de voorwaarde (paccaya) om een echt mens te zijn. Een relatie tussen twee vrienden hoeft geen liefdesrelatie te zijn, maar de kwaliteit van die vriendschap (echte (tatha) vriendschap (mitta)) wordt helemaal bepaald door juist begrip (samma ditthi). Als er geen begrip is onder collega's op je werk bijvoorbeeld, is er een destructieve sfeer terwijl juist begrip een positieve en productieve sfeer bevordert. Dan ben je echt maatjes van en voor elkaar. Dan ben je er voor elkaar en voor anderen. Dan is er vriendelijkheid (metta) hetgeen ook 'serviceverlening' inhoudt. Mensen die vriendelijk zijn hebben een warm hart en bieden een betere serviceverlening. Doen hun werk beter. De fundamentele basis hiervoor is indachtigheid (sati).

Voor wat betreft een liefdesrelatie is dat precies zo. Wanneer er sprake is van juist begrip kun je elkaar aanvullen, elkaar bijstaan in alles wat er op je weg komt, regelrecht naar het hoogste doel — Nibbana. Samen overal doorheen gaan. Maatjes van elkaar zijn. Echte vrienden (mitta) van elkaar zijn.

Veel mensen denken vaak dat als je niet gehecht (upadana) bent aan iemand, dat je dan niet van die persoon houdt. Maar dit is niet het juiste begrip van ware liefde. Het is zintuiglijke genegenheid (pema). Gehechtheid maakt juist een einde aan de liefde. Het is altijd destructief. Het is het werk van 'ik' dat wil bezitten, maar de Boeddha leert dat je niets kunt hebben. Je bent zelf niet eens van jezelf. De ware bron van echte liefde moet niet gezocht worden in bezitsdrang, maar in verzaking (nekkhamma). Dit bewerkstelligt een perfecte relatie waarin mensen op een echte manier om elkaar geven en zorgzaam voor elkaar zijn.

Mensen naar de mond praten, alles goedpraten, in alles en overal maar mee instemmen, ja zeggen en nee doen. Dit zijn niet de factoren die bij een perfecte relatie horen maar eerder bij een neerwaarts pad (niraya). Daar vul je elkaar niet mee aan, daar lever je elkaar geen dienst mee. Daar houd je elkaar mee voor de gek (moha). Dat is geen helper. Dit doen echte vrienden niet.

De Boeddha bood vanwege zijn mededogen (karuna) de hoogste denkbare serviceverlening. Zo zei hij:

Echt zijn

Ik heb weleens een Nederlander gesproken die naar eigen zeggen 10 jaar monnik (bhikkhu) was geweest. 'Monnik' is slechts een label, dus daar ben ik niet zo van onder de indruk… Hij vertelde me dat de Boeddha erg hard kon zijn, maar dit is te wijten aan zijn eigen zintuiglijkheid (kama). Waar zintuiglijkheid is, daar is Mara. Waar Mara is, daar is de waarheid (sacca) niet. Waar Mara is, daar is het 'ik'. Waar het 'ik' is, daar is de waarheid niet. Waar het 'ik' is, daar is begoocheling (moha).

De Boeddha was de waarheidspreker. De waarheid is niet iets negatiefs. Het zijn de persoonlijke dingen (sakkaya dhamma), de bemoeienis van het ego, waardoor het allemaal een persoonlijke ervaring wordt en daarom tweedeling (viyatta) veroorzaakt. Dat is het probleem, dat is wat niet met waarheid, met realiteit overweg kan. Dat is wat er niet in orde is.

Waarheid is het hoogste (parama) in de wereld — verkondigd door de Samma Sambuddha. Kenner van de werelden (lokavidu). De Boeddha was geen mooiprater, hij was geen 'pleaser'. Hij draaide nergens omheen. Hij was daarentegen altijd recht door zee. De waarheid stond altijd op nummer 1. Zo iemand wordt geprezen door de wijzen, maar altijd gehaat door de dwazen.

Heb je gezien dat sommige mensen zich weleens 'gemaakt' gedragen? Het Pali woord hiervoor is o.a. kutta. Nee, het is niet waar je misschien aan denkt, maar het wijst erop dat het ongekunstelde (anatam) nog niet is bereikt.

Iemand kan zich bijvoorbeeld op momenten 'gemaakt vriendelijk' voordoen, een vorm van gemaakte of gekunstelde beleefdheid. Een onecht gedrag. Bijvoorbeeld jou 'netjes' aanspreken met 'u'. Op een ander moment, in een kritische of onaangename situatie, kan die persoon zich geheel anders opstellen of gedragen. Dit is omdat die persoon zich op sleeptouw laat nemen (beïnvloedbaar is) en er daarom geen mentale stabiliteit (mathenti) is. De aanvankelijk aangewende 'beleefde' houding is verdwenen en wordt overschaduwd door bezoedelingen die in de diepere lagen van de geest sluimeren (anusaya) en nu de kop opsteken. In penibele situaties komt altijd de ware aard naar boven.

Een echt (tatha) mens die tot volle wasdom (gotrabhu) is gekomen, die zijn doel — Nibbana — bereikt heeft, is een mens die doordrenkt is van waarheid (sacca), van gerechtigheid (dhamma). Hij heeft al het geconditioneerde (sankhata) achter zich gelaten en heeft het ongeconditioneerde (asankhata) bereikt. Zijn geest is puur (parisuddhi) en laat zich door niets en niemand bewegen of aanzetten (asankharika citta), noch beïnvloeden (asava). Want hij is compleet onafhankelijk (anissito), zijn geest is volledig bevrijd (ceto vimutti). Al zijn acties zijn puur en echt. Hij doet nooit 'alsof'. Alles wat deze mens doet komt helemaal en alleen uit hemzelf, recht uit Het hart. Zijn ongeconditioneerde actie is de manifestatie van zijn ongeconditioneerde (asankhata), heldere en ongekunstelde (anatam) geest.

Echt (tatha) zijn is de uitkomst van een spontane geest (asankharika citta). Deze is ongekunsteld (akuttima), niet 'gemaakt' (kutta). Waarom is dat zo? Omdat deze persoon het ongekunstelde (anatam) heeft bereikt.

Al onze acties moeten uit en van onszelf komen. Zo houdt het worden (bhava) op en kun je echt jezelf zijn. Het is net zoals bij plassen: dat kan ook alleen maar uit jezelf komen.

Lakota

Ik verblijf graag 'tussen de bomen'. Dat was in een lang vervlogen verleden ook al zo. En Het hart dat een diepgaande verbondenheid heeft met gerechtigheid en opstaat tegen onrecht; dat was in een lang vervlogen verleden ook al zo.

De naam Sioux van de 'Sioux indianen' in de VS, is niet de eigenlijke naam. Dit inheemse volk in de VS bestaat uit drie hoofdgroepen: Lakota, Nakota en Dakota. Het woord Lakota betekent 'vriend', 'bondgenoot'. Het heeft precies dezelfde betekenis zoals ik het op deze pagina heb beschreven. Dit is de dezelfde verbondenheid met het hart uit een lang vervlogen verleden. Vriendschap heeft altijd een bijzondere waarde voor mij gehad. Dat was in een lang vervlogen verleden ook al zo.

Extra aanbevelingen