Voel je niet beschaamd

Begeerte en onwetendheid zijn vrij normaal. Deze factoren zijn in alle niet-verlichte mensen aanwezig.

Inhoudsopgave

Heel normaal

Onafhankelijk zijn

Begoocheling

Heel normaal

Begeerte en onwetendheid zijn mentale factoren (cetasika's). Deze termen zouden een negatieve indruk bij je op kunnen wekken doordat je er een bepaald idee bij hebt. Dit kan je beletten om er een begin mee te maken ernaar te kijken. Maar zo negatief is het in werkelijkheid niet. Ze zijn heel normaal, heel gewoon (lokiya).

De termen begeerte (tanha) en onwetendheid (avijja) zijn niet negatief bedoeld. Deze mentale factoren zijn in alle niet-verlichte mensen aanwezig, d.w.z. de mensen die nog niet vrij van lijden zijn. En dat zijn er heel veel. Pas bij het verwerven van arahatschap zijn deze mentale factoren volledig verdwenen. Deze mensen hebben ze volledig uitgerukt, verlaten, ermee afgedaan. Deze mensen zijn zeldzaam in de wereld. Voel je dus niet beschaamd te weten dat deze factoren (wellicht) nog in je zijn. Het is 'mens eigen' of 'standaard menselijk' om het maar eenvoudig te zeggen.

Het is daarom goed om de werkelijke betekenis ervan te weten. Begeerte betekent vanuit boeddhistisch perspectief 'het kleven van de geest aan mentale objecten'. Bewustzijn heeft van nature namelijk de neiging 'te kleven'. Onwetendheid betekent niet dat je dom bent, maar dat er een gebrek aan kennis is omtrent de vier Edele Waarheden (cattari ariya sacca) die de gehele boeddhistische Leer omvatten. Iemand die onwetend is, is onwetend omtrent de Edele Waarheden. Hij kent ze niet omdat hij er eenvoudigweg nog niet van gehoord heeft. Een training is een proces. Dat proces begint bij niet-weten en gaat over een weg die leidt naar wel-weten, naar wijsheid. Het is dus heel logisch en normaal dat er in het begin van het proces onwetendheid is.

Het ervan 'gehoord hebben' alleen, is overigens niet van doorslaggevende betekenis. Veel 'boeddhisten' kunnen dan wel van de Edele Waarheden gehoord hebben, maar kennen ze niet omdat ze de Leer niet in praktijk brengen, zich er helemaal niet mee bezighouden. Mensen slapen heel erg, ook met hun religie, hun leefwijze of hoe je het ook noemen wilt.

Onafhankelijk zijn

Met onwetendheid (avijja) kan worden afgedaan door kennis te nemen van de Edele Waarheden zodat wijsheid kan worden ontwikkeld. Wanneer kennis (ñana) toeneemt, weet je hoe je moet oefenen om wijsheid of inzicht te ontwikkelen waardoor begeerte zal afnemen en uiteindelijk volledig zal verdwijnen.

Onwetendheid is dus niet iets waar je afhankelijk (nissito) van bent. Ook is het niet iets 'waar je niks aan kunt doen'. Als je wilt, kun je onwetendheid omzetten in wijsheid (pañña); die keuze is helemaal aan jou. In principe ben je dus vrij om onwetendheid om te zetten in wijsheid. Je bepaalt zelf of je stappen zet om een waakzaam leven te leiden. Wat ik hier heel precies mee bedoel is, dat je niet afhankelijk (anissito) bent van onwetendheid. Maar als je nalatig bent in oplettendheid (pamada) dan maak je jezelf afhankelijk van onwetendheid.

Onafhankelijkheid (anissito) is een erg belangrijk begrip in het boeddhisme. Zie de definitie. Wanneer je echt begrijpt wat dit betekent, krijg je er kippenvel van... Rollen tranen van geluk over je wangen... Zo diepgaand is dat.

Begoocheling

Begoocheling (moha) is het synoniem van onwetendheid (avijja), maar een synoniem betekent niet dat het altijd exact dezelfde betekenis heeft. We hebben gezien dat onwetendheid in beginsel logisch is. Je kan de wil hebben om dingen te weten zodat je kan leren.

Begoocheling daarentegen, impliceert eveneens niet-weten, maar duidt vooral op 'het niet willen weten' wat een ontkenning, een gebrek aan begrip en stompzinnigheid inhoudt. Ik noem het ook wel 'struisvogelpolitiek bedrijven' oftewel 'de kop in het zand steken'. Dan wordt het erg moeilijk om te leren, zo niet onmogelijk. Ondanks het feit dat begoocheling en onwetendheid synoniemen zijn, is er dus toch een (allesbepalend) onderscheid.

Document info
RegID pu9kv7qeyyDTxVH
Bijgewerkt 26 oktober 2022 12:53:22
Auteur Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen