Vermogens

Indriya

Inhoudsopgave

Zes zintuigbases

Geslacht

Vijf gevoelens

Vijf spirituele vermogens

Drie bovenwereldse vermogens

indriya

'Vermogens'; 'bepalende vermogens'.

Dit is een naam voor 22 deels fysieke en deels mentale vermogens. Fenomenen die vaak behandeld worden in de sutta's en ook in de Abhidhamma. Deze zijn:

Zes zintuigbases

ayatana

1. Oog (cakkhu).
2. Oor (sota).
3. Neus (ghana).
4. Tong (jivha).
5. Lichaam (kaya).
6. Geest (mano).

Geslacht

bhava 2

7. Vrouwelijkheid (itthi).
8. Mannelijkheid (purisa).
9. Vitaliteit (jivita).

Vijf gevoelens

vedana

10. Lichamelijk aangenaam gevoel (kayika sukha vedana).
11. Lichamelijk onaangenaam gevoel (kayika dukkha vedana).
12. Mentaal aangenaam gevoel (somanassa) = (cetasika sukha vedana).
13. Mentaal onaangenaam gevoel (domanassa) = (cetasika dukkha vedana).
14. Gelijkmoedig gevoel of neutraal gevoel (upekkha vedana) = (adukkha m asukha vedana). Ook wel upekkhindriya.

Vijf spirituele vermogens

bala

Deze worden ook wel 'de vijf krachten' genoemd vanwege het feit dat ze 'de onaantastbaarheid door hun tegenpolen benadrukken'. (zie bala).

15. Geloof (saddha).
16. Energie (viriya).
17. Indachtigheid (sati).
18. Concentratie (samadhi).
19. Wijsheid (pañña).

Drie bovenwereldse vermogens

20. De zekerheid: "Ik zal weten wat ik nog niet wist!": (aññatañ ñassamit' indriya).
21. Het vermogen van de hoogste kennis: (aññindriya).
22. Het vermogen van hij die weet: (aññatavindriya).

• (1-5; 7-8) zijn fysiek.
• (9) is of fysiek of mentaal. De overige zijn allemaal mentaal.
• (14) (zie upekkha vedana) is louter neutraal gevoel en niet identiek met die ethische hoge staat van gelijkmoedigheid (= tatra majjhattata) dat eveneens upekkha genoemd wordt en behoort tot de groep van mentale formaties (sankhara kkhandha, zie Tabel II).
• (20) verrijst op het moment van het ingaan van het sotapatti-pad (sotapatti magga).
• (21) op het moment van verwerving van de sotapatti-vrucht (sotapatti phala).
• (22) bij verwerving van de Arahat-vrucht (arahatta phala). Zie ariya puggala.

De vermogens, behalve 7 en 8, vormen een van de 24 voorwaarden (zie paccaya 16).

In Vibh 5 worden al deze vermogens behandeld in de hierboven genoemde volgorde, terwijl S 48 hen opsomt en verklaart op de wijze van de in hierboven aangewezen groepen, waarbij alleen 20-22 onverklaard blijven. Zie Vis 16; Path vanaf 138.