Speculatieve opvattingen, bron van verkeerde en kwade aspiraties

Ditthi

De Boeddha waarschuwt voor speculatieve opvattingen omdat ze waar inzicht in de weg staan en leiden tot grote ellende.

Inhoudsopgave

Definitie van speculatieve opvattingen

Volslagen verwerpelijk

De opvattingen omtrent de persoonlijkheid

Wat leert de Boeddha over die persoonlijkheid?

Leraren en hun leerstellingen

Definitie van speculatieve opvattingen

Het Pali woord ditthi betekent 'zicht'; 'kijk'; 'geloof'; 'speculatieve opvatting', 'verkeerde inzichten in psychologische zaken'. Het beschouwt vergankelijkheid als zijnde onvergankelijk; onbevredigende dingen als zijnde bevredigend; instabiele dingen als zijnde stabiele en blijvende dingen; dat alles eeuwig is of dat alles vernietigd wordt; morele activiteiten als immorele activiteiten en andersom, of het ontkent dat er consequenties aan daden verbonden zijn, etc. Deze opsomming van verkeerde inzichten verwijst in het bijzonder naar diverse leerstellingen. En zeker niet alleen ten tijde van de Boeddha. In de toespraken treffen we vaak aan dat hij deze speculatieve opvattingen met goed onderbouwde argumenten krachtig verwerpt omdat het een essentieel aspect is omdat het bevrijding van lijden onmogelijk maakt.

Wanneer het woord niet gekwalificeerd wordt door samma, (juist), verwijst het meestal naar verkeerd en slecht inzicht of mening, en alleen in enkele gevallen naar juiste kijk, begrip of inzicht bijvoorbeeld ditthi ppatta of visuddhi (zuivering van inzicht); ditthi sampanna, (begiftigd zijn met inzicht).

Verkeerde opvattingen (ditthi) zijn een van de latente tendensen (anusaya), invloeden (asava), gehechtheden (upadana), een van de drie verdraaiingen of hallucinaties (vipallasa). Onheilzaam bewustzijn (akusala citta), geworteld in begeerte, kan zelfs met of zonder verkeerde opvattingen zijn (ditthigata sampayutta of vippayutta); zie Dhs.; Tabel I. Over juist begrip (samma ditthi), zie M009.

Volslagen verwerpelijk

Verkeerde of kwade inzichten (ditthi of miccha ditthi) worden verklaard als volslagen verwerpelijk omdat het een bron van verkeerde en kwade aspiraties en gedrag is, welke er soms verantwoordelijk voor zijn, de mens naar de diepste afgronden van verdorvenheden te leiden, zoals de Boeddha zegt:

"Monniken, geen ander ding dan kwade inzichten ken ik, waardoor tot zulk een uitgebreidheid de onheilzame dingen die nog niet ontstaan zijn, ontstaan, en de onheilzame dingen die reeds ontstaan zijn tot uitgroeien en volheid gebracht worden. Geen ander ding dan verkeerde inzichten ken ik, waardoor tot zulk een uitgebreidheid de heilzame dingen die nog niet ontstaan zijn, gehinderd zijn in hun ontstaan, en de heilzame dingen die reeds ontstaan zijn verdwijnen. Geen ander ding dan verkeerde inzichten ken ik, waardoor tot zulk een uitgebreidheid menselijke wezens bij de ontbinding van hun lichaam, na de dood, overgegaan zijn naar een weg van lijden, in een wereld van ellende, in de hel."

A01-022.

"Wat een man, die vol is van kwade inzichten dan ook uitvoert of onderneemt, of wat hij dan ook bezit aan wil, aspiratie, verlangen en tendensen; al deze dingen leiden hem naar een ongewenste, onplezierige en onaangename staat, naar ellende en lijden."

A01-023.

Van de Abhidhamma (Dhs) mag afgeleid worden dat kwade inzichten, wanneer zij in iemand verrijzen, samengaan met begeerte. Zie Tabel I. 22; 23; 26; 27.

De opvattingen omtrent de persoonlijkheid

Vele speculatieve opvattingen en theorieën die altijd al van invloed zijn geweest op de mensheid en deze nog steeds beïnvloeden, worden in de sutta teksten aangehaald. Echter, onder die verkeerde inzichten die overal en in alle tijden de mensheid het meest misleid en begoocheld hebben, is het geloof in de persoonlijkheid, de ego-illusie. Dit geloof in persoonlijkheid (sakkaya ditthi), of ego-illusie (atta ditthi), bestaat uit twee hoofdgroepen: geloof omtrent eeuwigheid en geloof omtrent vernietiging.

Voor de 20 soorten van het geloof in persoonlijkheid, zie sakkaya ditthi.

Geloof omtrent eeuwigheid (sassata ditthi), is het geloof in het bestaan van een blijvende ego-entiteit, ziel of persoonlijkheid, die afhankelijk bestaat van de fysieke en mentale processen die het leven gaande houden en zelfs na de dood continueert.

Aan de andere kant, is het geloof omtrent vernietiging (uccheda ditthi), het geloof in een ego-entiteit of persoonlijkheid als zijnde min of meer gelijk aan fysieke en mentale processen, en die daarom, bij de ontbinding na de dood, tot vernietiging komt.

Belangrijk Bovenstaande opvattingen zijn vormen van begeerte die de oorzaak zijn van lijden. Op de pagina Tanha — De drie vormen van begeerte is het gedetailleerd uitgelegd.

Wat leert de Boeddha over die persoonlijkheid?

Welnu, de Boeddha onderwijst dat er noch een persoonlijkheid bestaat die na de dood continueert, noch dat er een persoonlijkheid bestaat die na de dood ophoud te bestaan of tot vernietiging komt, maar hij laat ons zien dat woorden als 'persoonlijkheid', 'ego', 'individu', 'mens', etc., niets meer zijn dan conventionele aanduidingen (vohara vacana) en dat er in absolute zin (paramattha sacca) alleen dit vergankelijke proces is van fysieke en mentale fenomenen die continu opkomen en dan onmiddellijk weer vergaan.

Het zijn juist dergelijke ideeën over 'ik', 'mij', 'mijn', etc. — of die nu geladen zijn met 'eeuwigheid' of 'vernietiging' — die een mens verhinderen om die ideeën van 'ik' te overwinnen. Het is onwetendheid omtrent de drie kenmerken van het bestaan (ti lakkhana), namelijk vergankelijkheid, onbevredigende aard en instabiliteit oftewel het onwezenlijke van dingen. Wanneer dit licht van wijsheid begint te dagen, zullen ideeën over een 'ik', een 'zelf', 'de wereld', inclusief ideeën van een op zichzelf bestaande goddelijke macht die de touwtjes in handen heeft, volledig ophouden te bestaan. Daarom is dit de eerste stap die gezet zal moeten worden om begoocheling gedag te zeggen en om uiteindelijk, bij de voltooiing van het pad, de ware aard van dingen te realiseren.

"De Volmaakte is vrij van elke theorie (ditthigata), want de Volmaakte heeft gezien wat lichamelijkheid is, en hoe het opkomt en weer verdwijnt. Hij heeft gezien wat gevoel... waarneming... mentale formaties... bewustzijn... zijn, en hoe deze opkomen en weer verdwijnen. Daarom zeg ik dat de Volmaakte volledige bevrijding verworven heeft door de uitblussing, het verwelken, de verdwijning, de verwerping en de uitstoting van alle fantasieën en veronderstellingen, van alle neiging omtrent de ijdele trots van 'ik' en 'mijn'."

M072

Belangrijk Op de pagina Ti lakkhana — De drie kenmerken van het bestaan, is bovenstaande in eenvoudige taal uitgelegd.

Leraren en hun leerstellingen

De verwerping van speculatieve opvattingen en theorieën, is een vooraanstaand kenmerk in een hoofdstuk van de Sutta Nipata, de Atthaka Vagga.

De zogeheten 'kwade inzichten die bestemmingen bepalen', (niyata miccha ditthi) die de 10 onheilzame koersen van handeling vormen (kamma patha), zijn de volgende drie:

De fatalistische 'mening van niet-oorzakelijkheid' van het bestaan (ahetuka ditthi), werd onderwezen door Makkhali Gosala, een tegenhanger van de Boeddha die elke handeling van corruptheid en zuiverheid van wezens ontkende, en beweerde dat alles bepaald wordt door het noodlot. Zij lieten alle menselijke inspanningen buiten beschouwing.
De 'mening van het ineffectieve van handeling' (akiriya ditthi), werd onderwezen door Purana Kassapa, een andere tegenhanger van de Boeddha die elk karmisch effect ontkende van goede en slechte handelingen: "Wie doodt, steelt, rooft, etc., zal niets gebeuren. Voor vrijgevigheid, zelfcontrole en waarheidsliefde, etc. etc., valt er geen beloning te verwachten."
Nihilisme (natthika ditthi / ucchedavada). Dit werd onderwezen door Ajita Kesakambali, een tegenhanger van de Boeddha die beweerde dat de verdiensten van ieder geloof in goede en kwade handeling slechts een illusie is, dat er na de dood geen verder leven meer volgt, dat de mens bij de dood opgelost wordt in de elementen. Ook de Lokayata oftewel Carvaka theorie valt onder deze categorie.

De hierboven genoemde zijn ook de 10 tegenstellingen (antagahika miccha ditthi): "De wereld is eindig" of "de wereld is oneindig (...)" — "Lichaam en geest zijn één" of "lichaam en geest zijn niet één (...)" (bijvoorbeeld in M063).

Literatuur: Voor meer details over deze drie opvattingen, zie D02; M060; gecommentarieerde uiteenzetting in Wheel 98-99, p. 23.

In de Brahmajala Sutta (D01), zijn 62 verkeerde opvattingen geclassificeerd en beschreven, die alle denkbare verkeerde opvattingen en speculaties omtrent de mens en de wereld omvatten.

Voor 'De drie aanklachten van sektarisch geloof', zie titthayatana.

Zie verder Dhp294-295; D15; D23; D24; D28; M011; M012; M025; M060; M063; M072; M076; M101; M102; M110; A02-016; A10-093; S21; S24; PtsM Ditthikatha, etc.

Nog enkele religieuze leraren ten tijde van de Boeddha. Bij hun namen is in de meeste gevallen meer over hen geschreven.

Document info
RegID	vvGwC9eru2gkHsO
Bijgewerkt	24 maart 2022 20:25:44
Auteur	Peter van Loosbroek — Ananda
Locatie	www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright	Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig	Geen