Begeerte — De verstrikker en de ideeën van ik

Tanha Sutta

Inhoudsopgave

De verstrikker

Inwendig

Uitwendig

Honderd en acht stromen van begeerte

Noot^[1]

De verstrikker

Monniken, ik zal jullie leren omtrent begeerte (tanha) — de verstrikker (jalini), stromend (saritani), wijdverspreid (visata) en klevend (visattika)^[2] waardoor de wereld verstrikt en omhuld is zodat het een verwarde kluwen is geworden, een geknoopte bol garen, een massa riet en biezen — waardoor dit niet voorbij (nativattati) de staten van ontbering (apaya), een ongelukkige bestemming (duggati), verdoemenis (vinipata), samsara ligt. Luister en denk goed na over wat ik ga zeggen.

Ja, bhante, antwoordden de monniken. En de Gezegende zei dit:

En wat, monniken, is die begeerte (tanha) — de verstrikker, stromend, wijdverspreid en klevend waardoor de wereld verstrikt en omhuld is zodat het een verwarde kluwen is geworden, een geknoopte bol garen, een massa riet en biezen — waardoor dit niet voorbij de staten van ontbering, een ongelukkige bestemming, verdoemenis, samsara ligt?

Er zijn, monniken, achttien gedachtestromen van begeerte (tanhavicaritani) die gerelateerd (upadaya) zijn aan het inwendige (ajjhattikassa upadaya) en achttien gedachtestromen van begeerte die gerelateerd zijn aan het uitwendige (bahirassa upadaya).

Inwendig

En wat zijn de achttien gedachtestromen van begeerte (tanhavicaritani) die gerelateerd zijn aan het inwendige (ajjhattikassa upadaya)? Wanneer er sprake is van (het idee) 'ik ben' (asmi mana), dan is er (het idee van) 'ik ben zo'^[3].

'Ik ben precies zo', 'ik ben anders', 'ik ben blijvend', 'ik ben vergankelijk',
'ik kan zijn', 'ik kan zo zijn', 'ik kan precies zo zijn', 'ik kan anders zijn',
'dat ik mag zijn', 'dat ik zo mag zijn', 'dat ik precies zo mag zijn', 'dat ik anders mag zijn',
'ik zal zijn', 'ik zal zo zijn', 'ik zal precies zo zijn', 'ik zal anders zijn'.

Dit zijn de achttien gedachtestromen van begeerte (tanhavicaritani) die gerelateerd zijn aan het inwendige.

Uitwendig

En wat zijn de achttien gedachtestromen van begeerte (tanhavicaritani) die gerelateerd zijn aan het uitwendige (bahirassa upadaya)? Wanneer er sprake is van (het idee) 'ik ben (asmi mana) vanwege dit'^[4], dan is er (het idee van) 'ik ben zo vanwege dit'.

'Ik ben precies zo vanwege dit', 'ik ben anders vanwege dit', 'ik ben blijvend vanwege dit', 'ik ben vergankelijk vanwege dit',
'ik kan zijn vanwege dit', 'ik kan zo zijn vanwege dit', 'ik kan precies zo zijn vanwege dit', 'ik kan anders zijn vanwege dit',
'dat ik mag zijn vanwege dit', 'dat ik zo mag zijn vanwege dit', 'dat ik precies zo mag zijn vanwege dit', 'dat ik anders mag zijn vanwege dit',
'ik zal zijn vanwege dit', 'ik zal zo zijn vanwege dit', 'ik zal precies zo zijn vanwege dit', 'ik zal anders zijn vanwege dit'.

Dit zijn de achttien gedachtestromen van begeerte (tanhavicaritani) die gerelateerd zijn aan het uitwendige.

Op deze manier zijn er achttien gedachtestromen van begeerte die gerelateerd zijn aan het inwendige, en achttien stromen van begeerte die gerelateerd zijn aan het uitwendige. Dit worden de zesendertig gedachtestromen van begeerte (chattimsa tanhavicaritani) genoemd.

Honderd en acht stromen van begeerte

Er zijn zesendertig van zulke gedachtestromen (chattimsa tanhavicaritani) van begeerte betreffende het verleden, zesendertig betreffende de toekomst, en zesendertig van zulke gedachtestromen betreffende het heden. Er zijn dus honderd en acht gedachtestromen van begeerte.

Dit, monniken, is die begeerte (tanha) — de verstrikker (jalini), stromend (saritani), wijdverspreid (visata) en klevend (visattika) waardoor de wereld verstrikt en omhuld is zodat het een verwarde kluwen is geworden, een geknoopte bol garen, een massa riet en biezen — waardoor dit niet voorbij (nativattati) de staten van ontbering (apaya), een ongelukkige bestemming (duggati), verdoemenis (vinipata), samsara ligt.

Eindnoten

^[1] Deze sutta wordt ook wel 'Tanha Jalini Sutta' genoemd (begeerte de verstrikker).

^[2] Mp: "Begeerte (tanha) wordt 'de verstrikker' (jalini) genoemd omdat het als een net is. Want een net is strak aan elkaar genaaid en is strak aan elkaar geregen en volledig verweven, zo is ook begeerte. Of het wordt de verstrikker genoemd omdat het als een net is dat is uitgespreid over de drie sferen van bestaan (avacara). Het is stromend (sarita) omdat het vloeit/stroomt en hier en daar voortbeweegt. Het is wijdverspreid (visata) omdat het is uitgespreid en verspreid. En het is kleverig (visattika) omdat het plakt, zich vasthecht en zich hier en daar vastzet."

^[3] De volgende alinea betreft steeds vier aspecten die ik elk in afzonderlijke regels heb weergegeven. Het is waarschijnlijk vanwege deze aspecten waarom deze sutta in de Anguttara Nikaya in de groep van vier is geplaatst. In de volgende rubriek is hetzelfde van toepassing. De twee aspecten in de zin ervóór tellen ook mee om aan 18 stromen te komen.

^[4] Mp zegt dat 'vanwege dit' (imina) moet worden begrepen als 'vanwege deze lichamelijkheid, vanwege deze gevoelens, vanwege deze waarnemingen, vanwege deze formaties, vanwege dit bewustzijn' (pañca upadana kkhandha). Hiermee wordt wellicht geduid op het feit dat het 'ik' de oorzaak buiten zichzelf legt. Echter, de groepen van hechten bestaan niet alleen extern, maar ook intern. Waarom het commentaar dan verwijst naar de groepen van hechten, is dan ook ondoorzichtig.