Impulsmomenten

Javana

Het proces van cognitieve opeenvolgingen oftewel het proces van waarnemen.

javana

'Impuls'.

'Impuls', ook wel 'javati' (aanzetten), is het stadium van volledige herkenning binnen de cognitieve opeenvolgingen oftewel het proces van bewustzijn (citta vithi), zie viññana kicca, wanneer het haar hoogtepunt bereikt en het ontvangen object groot of duidelijk is. Het is in dit stadium waar kamma wordt geproduceerd, d.w.z. heilzame of onheilzame wilshandelingen (zie kamma voor strikte uitleg) omtrent de waarneming dat het object was van de vorige stadia van het respectieve proces van bewustzijn.

Normaalgesproken zijn er 7 impulsmomenten. In het wereldse (gewone) (lokiya) bewustzijn, elk van de 17 karmisch heilzame klassen van bewustzijn (Tabel I 1-17) of in de 12 onheilzame (Tabel I 22-23), kan kamma ontstaan op het moment van de impuls. Voor de arahat echter, heeft de impuls geen karmisch, d.w.z. een 'wedergeboorte producerend' karakter (kamma bhava), maar is het een karmisch onafhankelijke (kiriya) functie, zie (Tabel I 72-89). Verder zijn er 8 bovenwereldse klassen van impuls (Tabel I 18-21; 66-69).

De 4 impulsmomenten die plaatsvinden direct voor het realiseren van een meditatieve verdieping (jhana) of een van de bovenwereldse (lokuttara) paden zijn:

  1. Het impulsmoment van voorbereiding (parikamma javana).
  2. Het impulsmoment van inleiding (upacara javana)
  3. Het impulsmoment van aanpassing (anuloma javana).
  4. Het impulsmoment van volwassenheid (gotrabhu javana).

In het verband met het realiseren van het aarde-kasina verdieping (zie kasina), worden deze momenten in Vis 4 als volgt uitgelegd: "Na het verbreken van de onderbewuste stroom van bestaan (bhavanga sota), ontstaat de 'betrokkenheid via de poort van de geest' (mano dvaravajjana), en het aarde-kasina als object neemt (terwijl men denkt) 'Aarde! Aarde!' Vervolgens flitsen 4 of 5 impulsmomenten tevoorschijn, waaronder de laatste (moment van volwassenheid) tot de fijnstoffelijke sfeer (rupavacara) behoort, terwijl de rest tot de zintuiglijke sfeer (kamavacara) behoort. De laatste, het moment van volwassenheid (gotrabhu), is krachtiger in aanvangende gedachten (vitakka), aanhoudende gedachten (vicara), vreugde (piti), geluk (sukha) en in concentratie (samadhi), dan de staten van bewustzijn die tot de zintuiglijke sfeer (kamavacara) behoren.

De impulsmomenten worden ook wel 'inleidende concentratie' (parikamma samadhi) genoemd, omdat zij een voorbereiding zijn op de 'verworven concentratie' (appana samadhi); 'nabijheid-concentratie' (upacara samadhi) omdat zij dichtbij de verworven concentratie (appana samadhi) komen en zich naar die omgeving toe bewegen; 'aanpassing' (anuloma) omdat zij zichzelf aanpassen aan de voorgaande inleidende staten en aan de daarop volgende verworven concentratie. De laatste van de vier wordt 'volwassenheid' (gotrabhu) genoemd."

Op eenzelfde manier zijn de impulsmomenten die voorafgaan aan het verwerven van het goddelijk oor, in Vis 13: 5 uitgelegd. Zie ook de 14 functies van bewustzijn (viññana kicca).

Document info
RegID MRgGReMAUUl2U5p
Bijgewerkt 17 september 2023 07:38:49
Auteur Peter van LoosbroekAnanda
Locatie www.sleuteltotinzicht.nl
Copyright Zie a.u.b. copyright www.sleuteltotinzicht.nl/glb_copyright.htm
Overig Geen