De onderstroom die de staat van het bestaan vormt

Bhavanga sota

bhavanga sota

'Onderstroom die de staat van het bestaan vormt'; 'onderbewustzijn'.

Hier worden zowel bhavanga sota als bhavanga citta uitgelegd omdat de kern van de betekenis gelijk is. Voor het overige is er een klein verschil.

Bhavanga sota kan voorlopig worden weergegeven als de 'onderstroom die de staat van het bestaan vormt' (of 'stroom van het levenscontinuüm'), en bhavanga citta als 'onderbewustzijn', hoewel het, zoals hierna zal blijken, in verschillende opzichten verschilt van het gebruik in de westerse psychologie.

Bhavanga (bhava anga), dat in de canonieke werken tweemaal of driemaal wordt genoemd in de Patthana, wordt in de Abhidhamma commentaren uitgelegd als de basis of voorwaarde (karana) van het bestaan (bhava), als de 'sine qua non' (kortom: de oorzakelijkheid) van leven, met de aard van een proces, letterlijk een stroom (sota).

In deze stroom zijn sinds onheuglijke tijden alle indrukken en uitdrukkingen als het ware opgeslagen, of beter gezegd, daar functioneren ze, maar als zodanig verborgen voor het volle bewustzijn, vanwaar ze echter af en toe als onderbewuste verschijnselen tevoorschijn komen en de drempel van het volledige bewustzijn naderen, of, bij het passeren van die drempel, volledig bewust worden.

Deze zogenaamde 'onderbewuste levensstroom' of 'onderstroom van het leven', is datgene waardoor het geheugenvermogen, paranormale psychische verschijnselen, mentale en fysieke groei, kamma en wedergeboorte, etc. verklaard kan worden. Een alternatieve verwijzing is 'levenscontinuüm'.

Opgemerkt moet worden dat bhavanga citta een kamma resulterende bewustzijnsstaat is (zie vipaka) en dat het, bij geboorte als mens of in hogere bestaansvormen, altijd het resultaat is van goed oftewel heilzaam kamma (kusala kamma vipaka), hoewel in verschillende sterktes (zie patisandhi). Hetzelfde geldt voor wedergeboorte bewustzijn (patisandhi citta) en dood bewustzijn (cuti citta), die slechts afzonderlijke manifestaties zijn van onderbewustzijn.

"Zodra het wedergeboorte bewustzijn (in het embryo op het moment van conceptie (okkanti)) is opgehouden, ontstaat er een soortgelijk onderbewustzijn met precies hetzelfde object. Dit volgt onmiddellijk op het wedergeboorte bewustzijn en is het resultaat van een of ander kamma (wilshandeling die is uitgevoerd in een eerdere geboorte en daar (in die eerdere geboorte) herinnerd wordt op het moment juist voor de dood.) En opnieuw doet zich een soortgelijke toestand van onderbewustzijn voor. Welnu, zolang er geen ander bewustzijn opkomt dat de continuïteit van de levensstroom onderbreekt, zoals de stroom van een rivier, stijgt het steeds weer op dezelfde manier, zelfs tijdens een droomloze slaap en op andere momenten. Op deze manier moet men het voortdurende ontstaan van die bewustzijnstoestanden in de levensstroom begrijpen."

Vis 14