Aandacht, de eerste fase in het proces van bewustzijn

Avajjana

avajjana

'Aandacht schenken'; 'betrokken raken'.

Avajjana is een van de 14 functies van bewustzijn (viññana kicca). De aandacht of betrokkenheid van de geest naar een object vormt de eerste fase in het proces van bewustzijn oftewel de cognitieve opeenvolgingen. Er zijn 2 soorten:

A. Als een object door de 5 fysieke zintuigen wordt betrokken, wordt het 'betrokkenheid via de vijf poorten' genoemd (pañca dvaravajjana).

B. In het geval van een mentaal object wordt het 'betrokkenheid via de poort van de geest' (mano dvaravajjana) genoemd.

Wanneer er zich een probleem voordoet kan dat erg lastig zijn. Het niet zien van het probleem houdt het probleem in stand, maar zodra je het ziet verdwijnt het. De belangrijkste voorwaarde hiervoor is aandacht (avajjana). Wanneer je aandacht schenkt aan wat er zich op een bepaald moment afspeelt, ga je echt zien wat er is. Vanwege het echt zien ontstaat er echt of juist begrip (samma ditthi). Dit proces begint altijd met aandacht wat voor het begrijpen zorgt. Het begrijpen zorgt voor het erkennen (abhiññeyya) en daarmee het verdwijnen van het probleem oftewel het ophouden van lijden (dukkha). Daarom draait het in het leven allemaal om begrip en daarom heeft lijden een functie, namelijk om intelligente (viññu), wijze mensen te worden. Elk weldenkend mens kan inzien dat dingen in het leven beter lopen wanneer je wel aandachtig bent, dan wanneer je niet aandachtig bent. Zo eenvoudig is het. Maar 'weldenkend' daar is wel wat mee gezegd…

Waarom aandacht (avajjana) zo essentieel is, is dat het een belangrijke functie van bewustzijn (viññana kicca) is. Het is namelijk de eerste fase in het proces van bewustzijn oftewel de cognitieve opeenvolgingen (citta vithi). Wanneer er geen of onvoldoende aandacht is, zullen er kort gezegd, verdraaiingen (vipallasa) ontstaan in waarnemingen, bewustzijn en visie. Waarom aandacht zo belangrijk is, is niet alleen omdat het de eerste fase in het proces van bewustzijn is, maar ook omdat de cognitieve fases in dit proces elkaar in een razendsnel tempo opvolgen waardoor de geest heel snel is. Als aandacht te zwak of te traag is, heeft de geest al iets 'gecreëerd' wat niet tot voordeel strekt.

Aandacht (avajjana) is het aspect dat al het nodige werk doet om tot juist begrip te komen. Vanwege juist begrip (samma ditthi) of helderheid van bewustzijn (sampajañña), worden we bevrijd van de bezoedelingen. Want zodra we begrijpen dat bezoedelingen alleen maar voor moeilijkheden en dus voor lijden zorgen, vindt de aanvang van het uitrukken van bezoedelingen vanzelf plaats.

Wat creëert moeilijkheden? Het antwoord hierop is het 'ik' dat voortdurend tussenbeide komt en daarom voor problemen zorgt. Maar zodra alle ideeën van 'ik' wegebben (attanuditthimuhacca) worden bezoedelingen op een natuurlijke en ondwangmatige manier geleidelijk aan uitgerukt. Zo verdwijnen problemen en ontstaat er helder begrip. Dit is niet een proces waarbij een 'ik' of een 'persoon' is die zich van bezoedelingen bevrijdt. Want zodra jij er iets aan probeert te doen als de geest bijvoorbeeld onrustig is, zal hij zich niet van deze bezoedeling kunnen bevrijden. Dit is omdat het 'ik' juist 'de voeder' van het probleem is. Het enige dat nodig is, is louter aandacht. Hierdoor wordt geen voeding gegeven en kan de geest 'sterven aan het ik' waarmee uiteindelijk alle bezoedelingen worden uitgerukt zodat de geest helder kan schijnen.

Extra aanbevelingen